Pandemi periyodunda başka birçok hastalıkta olduğu üzere tüberküloz teşhis ve tedavisinde de gecikmeler yaşandığını belirten Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, hastalığın teşhis ve tedavisinde bir öbür sorunun da antibiyotik direnci olduğunu söyledi. Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Dünya genelinde yeni tüberküloz olgularının yüzde 3,5’inde ve evvelden tüberküloz tedavisi almış hastaların yüzde 18’inde ilaca dirençli tüberküloz görülmektedir. Bu hadiselerin birçoğu maalesef tespit edilemiyor ya da kâfi ve yanlışsız tedaviyi alamıyor” dedi.
Dünyada önemli bir halk sıhhati sorunu olan tüberküloz (TB) her yıl milyonlarca kişinin sıhhatini tehdit ediyor. İkinci değerli bulaşıcı hastalık kategorisinde yer alan ve halk ortasında verem olarak isimlendirilen tüberküloz hastalığı ile çabada bugüne kadar kat edilen olumlu gelişmeler COVID-19 pandemisi ile birlikte sekteye uğradı. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, tüberkülozun teşhis süreçlerindeki teknolojik yeniliklerden ve hastalığın tedavisinde karşılaşılan en değerli meselelerden bahsetti.
“HASTALIK İLE UĞRAŞ SEKTEYE UĞRADI”
“Her yıl dünyada 10 milyon insanın yakalandığı ve yaklaşık 1,5 milyon insanın hayatını kaybettiği tüberküloz ve tedavisi konusunda pandemi öncesi periyotta ‘END TB’ stratejisi çerçevesinde gerek ülkemizde gerek dünyada önemli yol kat edilmiş durumdaydı” diyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Tüberküloz ile gayrette ülkemizin de içinde bulunduğu Avrupa Bölgesi tüberkülozu bitirme stratejisinde belirlenen mühletlere en uyumlu kıta pozisyonundaydı. Emsal halde Türkiye Halk Sıhhati Kurumu verem savaş bilgileri incelendiğinde ülkemizde de son 10 yılda önemli yol alındığını söylemek mümkün. Fakat pandemi ile birlikte insanların sıhhate erişiminde önemli formda yaşanan kısıtlamalar hastalık ile çabayı sekteye uğrattı” dedi.
“EN KIYMETLİ BASAMAK VAKTİNDE VE GERÇEK TANI”
Tüberküloz teşhisinde kullanılan iki ana sistem olduğunu söyleyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Birincisi mikrobiyolojik teşhis ikincisi ise radyodiagnostik ile desteklenmiş klinik teşhis. Mikrobiyolojik teşhiste mikroskobik inceleme, kültür teknikleri ve süratli moleküler metotlar kullanılıyor. Klinik ve radyolojik tüberküloz kuşkusu olan hastaların mikrobiyolojik olarak doğrulanması teşhiste altın standart olarak kabul ediliyor. Tüberküloz ile gayrette kuşkusuz en değerli basamak vaktinde ve yanlışsız teşhis. Lakin gerek bakterinin tabiatı gerekse teşhiste kullanılan yollardaki kısıtlamalar tanıyı zorlaştırıyor. Her yıl 10 milyon insanın tüberküloz ile enfekte olduğu var sayılıyor. Fakat bu bireylerin tamamı maalesef teşhis alma bahtına sahip değil. Bu teşhis alamayan ve dolayısı ile tedavi edilemeyen hastalar tüberküloz ile çaba konusunda önemli sorun oluşturuyor” diye konuştu.
Tüberküloz teşhisinde geliştirilen yeni teknolojiler hakkında açıklamalar yapan Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Günümüzde moleküler tabanlı PCR prosedürleri Dünya Sıhhat Örgütü tekliflerine nazaran pulmoner tüberküloz olgularında birinci test haline geldi. Mikrobakteri DNA’sını tespit eden bu usuller ile öteki üreme bağımlı tekniklerdeki vakit kaybını ortadan kaldırmak mümkün. Hassaslığı ve özgüllüğü yüksek olan bu moleküler süratli testler sayesinde tüberküloz teşhisini hakikat ve süratli bir halde koyabiliyoruz” dedi.
“TÜBERKÜLOZ TEŞHİS VE TEDAVİSİNDE BİR DİĞER SORUN ANTİBİYOTİK DİRENCİ”
Tüberküloz teşhis ve tedavisinde bir diğer sorunun antibiyotik direnci olduğunu söyleyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, “Dünya genelinde yeni tüberküloz olgularının yüzde 3,5’inde ve evvelden tüberküloz tedavisi almış hastaların yüzde 18’inde ilaca dirençli tüberküloz görülmektedir. Bu olayların birçoğu maalesef tespit edilememekte ya da kâfi ve yanlışsız tedaviyi alamamaktadır. Örneğin 2020 global tüberküloz raporunda 177.000 MDR tüberküloz hadisesinin tedavi aldığı bunun 2021 yılında pandemi yüzünden yüzde 15 azalarak 150 bin olaya düştüğü belirlenmiştir. Yeniden tıpkı raporda fakat bu hadiselerin yüzde 59’nun muvaffakiyetle tedavi edilebildiği vurgulanmaktadır. Sonuç olarak tespit edilemeyen dirençli hadise toplum içinde dirençli tüberküloz izolatlarının sayısında artışa neden olup, tedavi başarısızlığının yanında mevt oranlarında artışa ve maliyetlerin artışına da neden olacaktır” diye konuştu.
“EN BÜYÜK MANİ İSE TEŞHİSTE KULLANILAN PROSEDÜRLERİN YETERSİZLİĞİ”
Tüberküloz hadiselerinin neredeyse yüzde 90’nın Hindistan, Çin, Endonezya, Filipinler, Pakistan, Nijerya, Bangladeş ve Güney Afrika üzere alt yapı ve gelir dağılımı eşitsizliği olan ülkelerde görüldüğünü söyleyen Öğr. Üyesi Dr. Pınar Sağıroğlu, kelamlarına şunları ekledi:
“Bu ülkelerde Tüberküloz tanısı konulmasında en büyük mani ise teşhiste kullanılan metotların yetersizliğidir. Klâsik olarak antibiyotik hassaslık testleri (ADT) kültürde mikobakterilerin izolasyonu sonrasında lakin üst seviye donanım, işçi ve altyapıya sahip laboratuvarlarda yapılabilmektedir. Ülkemizde dahi sonlu merkezde yapılabilen bu ADT testlerini yapabilmek gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerde çok daha güç olması sebebiyle maalesef yapılamıyor. Bu da direnç gelişimini tanımlamakta zorlukları beraberinde getiriyor. Dünya Sıhhat Örgütü bu sebeple son yıllarda moleküler tabanlı süratli teşhis testlerinin kullanımını önermektedir. Moleküler tabanlı süratli teşhis testlerinin kullanılması dirençle savaşta elimizdeki en değerli silah diyebiliriz.”
